Japonya'da Kışın Yaban Hayatı

tarafından **GüLeNaY** C.tesi Şub. 16 2008, 17:37

Yazı: Jennifer Ackerman Fotoğraflar: Tim Laman

Kızıl turnaların, ötücü kuğuların, sika geyiklerinin ve kar maymunlarının boy gösterdiği buz tutmuş bir sahne. Yoğun nüfusun el değmemiş pek az toprak parçası bıraktığı Japonya, hayvanlarına gösterdiği geleneksel saygıyı modern bir doğa koruma anlayışına dönüştürebilir mi?

Dergide okuyacağınız ilginç öyküye dair ipuçlarını bu alıntıda bulabilirsiniz.

Başka mevsimlerde bizlerden 20, onlardansa tek tük olur. Ancak şimdi, kışın ortasında bizlerden 20, onlardan ise 150 tane var. Bizler Homo sapiens oluyoruz; kuş gözlemcileri, bilimciler ve fotoğrafçılardan oluşan bir güruh; onlar ise Grus japonensis, nadir ve meşhur kızıl tuğlu turna.

Alan bembeyaz, kenarları yaz-kış yeşil ağaçlık koruyla çevrili. Hokkaido’nun pudra gibi karla kaplı açık alanlarında, geniş kanatlarındaki siyah üçüncül tüyleri kıçlarının üstünde süslü yastıklar gibi toplanmış büyük ak turnalar kümelenmiş. Japonya’da tanço (kızıl tepe) olarak bilinen, dünya çapında nüfusu 2.500’den az olan kızıl tuğlu, ötücü turnadan sonra turna türleri arasında en nadir ikinci tür. Diğer mevsimlerde alanlarını şiddetle koruyan kuşlar, çiftçilerin onlara verdiği kışlık yemi tıkınmak için gürültülü bir sürü halinde toplaşmışlar. Tarlada bazıları tek başına, bazıları çift halinde, gagalarını kaldırıp tarlaları aşan “birliktelik” çağrısı denen tiz bir çığlık atıyorlar. Turnalardan biri kalabalıkta durmanın getirdiği gerginliği hafifletmek için kanatlarını açıp sırtını kabartarak dramatik bir tehdit gösterisinde bulunuyor. Kanatları hareketsiz altı kuş yakınlardaki ırmaktaki tünek yerlerinden süzülerek gelip, zarifçe diğerlerinin arasında yere inip, diğerlerinin arasına karışıyor, başlarını eğip çevreye dağıtılmış mısırı gagalamaya başlıyorlar; kızıl ibibikleri karın üstünde kan taneleri gibi görünüyor.

Geçici şeylerin dokunaklı güzelliğinden kaynaklanan hisler için Japonların kullandığı bir sözcük vardır, aware. Bu sözcük o şeyin kırılganlığına veya yok olmasına değil, gelip geçmesiyle insanda uyandırdığı duygulara atfendir. Korkuluğa dayanmış bizler, bir imge gibi burada toplaşmış ve aynen bir imge gibi hızla yok olabilecek turnaları bu kadar yakından görebildiğimiz için mutlu ve müteşekkiriz. Ne insanların sırf bu kuşların toplaşıp tüylerini düzeltirken, kanat açarken ve çılgınca kur danslarını yaparken görmek için dünyanın bir ucuna uçup, otobüslere, trenlere, feribotlara doluşup, yoğun karda sabırla beklemelerine, ne de Japonların turnalara saygı duyup, sanatlarında tekrar tekrar yer verecek kadar beğenmelerine şaşmamak lazım.

Japonya’daki bu gösteri ile turnalardan kartallara, kar maymunlarından sika geyiklerine mevsimin zorluklarını Hokkaido’da ve Japonya’nın Honşu adlı ana adasının dağlarındaki doğal veya insan yapımı barınaklarda geçiren bir dizi hayvanı içeren diğer gösteriler sadece kış aylarında sahnelenir. Bu yerlerde barınan hayvanların bazısı bol, hatta fazla sayıda; bazıları soyu tükenme noktasına gelene dek avlanan veya insan baskıları yüzünden son doğal yaşam alanlarından koparılan nadir hayvanlar. Bazıları ise yaşamlarının kışında, neredeyse imkansızlığa karşı savaşan tek tük bazı insanın cesurca çabaları sayesinde yaşamda kalabiliyorlar.

Bu canlıların kalabalık bir ada ülkesinde, minik yaşam alancıklarına yığılmış olmaları, büyüleyici güzellikte görüntülere – ve bazen de çarpıcı çatışmalara – neden oluyor. Hokkaido’ya bu gösterilerin ardında yatan, yaban yaşama, yaşamda kalabilmeye ve bizim doğayla ilişkimizi oluşturan bilmeceye dair almamız gereken dersler varsa bunları öğrenmek için geldim.

Makalenin tamamını National Geographic dergisinin sayfalarında bulabilirsiniz.

Keşfe Devam
Keşfe Devam bölümünde National Geographic ekibi en iyi kaynaklarını ve bilgilerini paylaşmaktadır. Araştırma Bölümü'ne özel teşekkürler.

Bunu Biliyor muydunuz?

Hayvanlar çok, yeterli alan yok: Japonya’da sık karşılaşılan bir sorun bu. Örneğin bir başka doğal hazine ve kış harikası olan Japon kar maymununu ele alalım. Bu maymunlar kültürel aktarım davranışlarıyla (genç maymunlar tımar tekniklerinden yiyecek hazırlamaya tüm yeni tür davranışları büyüklerinden öğrenirler) ve insanlar haricinde tüm primatlar arasında en kuzeyde yaşamalarıyla tanınırlar. Japonya’da 110.000 kadarı yaşar, bunların 7.000 kadarı Honşu’nun soğuk, karla kaplı dağlarında yaşar, “kar maymunu” adını da buradan alırlar.

Soğuk bir şubat sabahı karşılaştığım yüzlerce kar maymunu, yalçın dağ yamaçları ve doğal kaplıcalarından adını alan, Cehennem Vadisi anlamına gelen Jigokudani’deki özel bir barınakta yaşıyorlar. Jigokudani’ye giden yol buharı tüten Yokoyu Nehri’ne yüksekten bakan karlı bir yamaç boyunca kıvrılarak uzanır. Ağaçlıklı alana girdikten yaklaşık yarım saat kadar sonra ağaçlarda oynayan, yarın güney yamaçlarının tepelerinde güneşlenen maymunları görmeye başlarsınız. Genç maymunlardan biri bir ağaca tırmanır, dallardan birine tutunup tek ayağıyla daldan sallanır, düşer, yuvarlanır, sonra da tekrar ağaca tırmanır. Bir diğeri küçük bir kartopu yapıp, çocuklar nasıl kardan adam kafası yapmak için karda yuvarlarsa, aynen o şekilde kartopunu yuvarlar. Nehrin kıyısında yarım düzine kadar maymun kendilerine özel yapılmış kayadan büyük bir sıcak su banyosunda oturup, kollarını dışarı sarkıtırlar; yüzleri sıcaktan kıpkırmızı olmuştur. Hepsi öğle saatindeki yemeklerinin gelmesini beklemekte.

Jigokudani Maymun Parkı özellikle de kış aylarında maymunları izlemeye gelen yüz binlerce ziyaretçi çeker. Maymunların bölgede kalmalarına yardımcı olmak için park çalışanları onları günde birkaç kez besler; bu gelenek, 40 yıldan beri süregelmektedir. Beslenmeye başladığı dönemde sayıları 23 maymunla kısıtlı grupta artık yaklaşık 200 maymun bulunuyor.

Japonya’nın başka yerlerinde olduğu gibi burada da maymunların “insan” gıdalarıyla doğaları dışında bir biçimde besleniyor olmalarıyla, yerleşim bölgelerindeki hızla artan nüfusları sorunlar yaratmaya başlamış durumda. Eski Japon halk öykülerinde maymunlar genelde diğer hayvanları katakulliye getirip ellerindeki pirinç toplarını veya hurmalarını alan dalavereciler olarak geçerler. Jigokudani ile Japonya’nın diğer noktalarındaki kar maymunları da kötü ünlerini desteklercesine koruları ve bahçeleri talan edip, elma, özel yetiştirilmiş üzüm ve diğer mahsullerden alıp gidiyorlar. Sayıları artan maymunların gün be gün köylere daha yaklaşıp, hamlelerinde giderek daha da cüretkâr olmaya başladığı, bazen insanlara bile saldırıp evlerinden içinden yiyecek çaldığı yerlerde ise durum feci boyutlarda.

Kar maymunu Japonya’nın bazı yerlerinde doğal anıt olarak korunuyor olsa da, yerel yönetimlerin izin verdiği durumlarda zararlı hayvan olarak yok edilmesi gündeme gelebiliyor. Neden oldukları hasar yüzünden her yıl ülke çapında binlercesi ya yakalanıyor, ya da öldürülüyor. Kültürel İşler Dairesi ile Çevre Bakanlığı, yerel yönetimlerle işbirliği yaparak maymun nüfusunun statüsünü ve hareket alanlarını belirlemeye, ortaya çıkabilecek ve çatışma yaratabilecek problemleri önceden kestirmeye, bu sorunları çitlerle ve başka çözümlerle çözümlemeye yönelik ciddi çabalar başlatmış durumdalar.

-- Jennifer Ackerman

İlgili Linkler

Japonya Çevre Bakanlığı
www.env.go.jp/en/
Japonya hakkında temel çevre istatistiklerine ulaşmak için faydalı bir site.

Japonya Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı
www.mext.go.jp/english
Japonya Kültürel İşler Dairesi bu bakanlığa bağlıdır. Web sitesi dairenin Japonya’da korumaya çalıştığı çok sayıda kültürel unsura açıklık getiriyor.

Ainu Dili
www.ramat.ram.ne.jp/itak/eng
Ainu dilinde birkaç basit günlük terimi nasıl telaffuz edeceğinizi öğrenip, dilin geçmişine dair kısa bilgiler edinebilirsiniz.

Origami
www.origami-usa.org
Bu sitede origami turnalar ve diğer hayvanlar yapmaya yönelik bilgiler bulabilirsiniz. Başka origami web sitelerinin linkleri de burada.

Kaynakça

Lindesay, William. Alone on the Great Wall. (Çin Seddi Boyunca) Fulcrum Publishing, 1991.

Michaud, Roland, Sabrina Michaud, and Michel Jan. The Great Wall of China (Çin Seddi). Abbeville Press Publishers, 2001.

Schwartz, Daniel and others. The Great Wall of China (Çin Seddi) Thames and Hudson, 2001.

Waldron, Arthur. The Great Wall of China: From History to Myth.(Çin Seddi: Tarihten mitolojiye) Cambridge University Press, 1998.

NGS Kaynakları

Supples, Kevin. China (Çin). National Geographic Books, 2002.

Jeffery, David. “China's Great Wall.” (Çin Seddi) National Geographic Explorer! (Ekim 2002), 16-20.

Lindesay, William. “World Wonders: The Great Wall.” (Dünya harikaları: Çin Seddi) National Geographic TRAVELER (Ekim1999), 234-235.

Lindesay, William Author Wilkinson, Julia Author. “Inside Beijing.” (Pekin’de) National Geographic TRAVELER (Eylül/Ekim 1998) 84-102.

McCormick, Frederick. “China’s Treasures.” (Çin’in Hazineleri) National Geographic (Ekim 1912), 996-1040.

National Geographic,Ocak 2003